การจัดการคัดแยกขยะรีไซเคิลในพื้นที่เมืองอุตสาหกรรม: ชุมชนวัดชากลูกหญ้า อำเภอเมือง จังหวัดระยอง
การจัดการขยะ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ภาคเอกชน และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
Key Success
ปัญหาและความท้าทาย
ชุมชนวัดชากลูกหญ้า อยู่ในอำเภอเมือง จังหวัดระยอง ประสบกับปัญหาการจัดการขยะ เนื่องจากตั้งอยู่ใกล้กับนิคมอุตสาหกรรมมาบตาพุดซึ่งเป็นพื้นที่เมืองอุตสาหกรรมหลักของประเทศ การเติบโตของภาคอุตสาหกรรมส่งผลให้จังหวัดระยองมีแรงงานเป็นประชากรย้ายถิ่นเป็นจำนวนมาก รวมถึงแรงงานข้ามชาติที่เข้ามาทำงานและพักอาศัยในพื้นที่ซึ่งเพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง
การเพิ่มขึ้นของประชากรในพื้นที่อุตสาหกรรมนี้ส่งผลให้เกิดการบริโภคสูงและปริมาณขยะที่มากขึ้นตามไปด้วย โดยเฉพาะในพื้นที่ใกล้เคียงกับชุมชนวัดชากลูกหญ้า ซึ่งครอบคลุม 38 ชุมชน สภาพปัญหาที่เกิดขึ้นได้แก่ การทิ้งขยะในที่สาธารณะและที่เอกชนอย่างไม่เป็นระเบียบ การเก็บขยะที่กระจัดกระจายและขาดการคัดแยก สิ่งเหล่านี้ทำให้เกิดเรื่องร้องเรียนจำนวนมากมายังชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องต่าง ๆ
แนวทางการแก้ไขปัญหา
ผู้นำชุมชนได้เริ่มต้นด้วยการสร้างเครือข่ายความร่วมมือโดยการพูดคุยกับชาวบ้าน โรงเรียน เทศบาล วัด และวิทยาลัยเทคโนโลยี เพื่อสร้างความร่วมมือในการจัดการขยะ ชาวบ้านเริ่มดำเนินการคัดแยกขยะด้วยตนเองในปี 2562 โดยการตั้งเต้นท์รับซื้อขยะนำมาแยกกันเองแบบซื้อมาขายไป บางส่วนเทศบาลได้นำรถมาขนขยะที่แยกไว้แล้ว
การจัดการขยะ การแบ่งบทบาทขององค์กรต่าง ๆ ในพื้นที่เป็นเรื่องสำคัญ กล่าวคือ เทศบาลทำหน้าที่ให้ความรู้เรื่องการจัดการขยะแก่ประชาชน โรงเรียนส่งเสริมให้เด็กนักเรียนเรียนรู้และลงมือแยกขยะ วิทยาลัยเทคโนโลยีในพื้นที่สนับสนุนเรื่องเทคโนโลยีในการจัดการขยะ และร่วมกันดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อสร้างจิตสำนึกและองค์ความรู้ในการจัดการขยะอย่างถูกวิธี
ในระยะต่อมา ภาคเอกชนเห็นความสำคัญของการดำเนินการของชุมชนจึงเข้ามามีส่วนร่วมสนับสนุนการแยกขยะอย่างเป็นระบบมากขึ้น ยกตัวอย่างบริษัท GC (PTT Global Chemical) เข้ามาสนับสนุนเรื่องโครงสร้างของโรงงานแยกขยะและอุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น เครื่องบีบอัด ส่วนบริษัท SCG (Siam Cement Group) เข้ามาเป็นพี่เลี้ยงชุมชนให้คำแนะนำและความรู้ในเรื่องเกี่ยวกับการแยกขยะ
ด้านการจัดการขยะและการสร้างรายได้ ชุมชนวัดชากลูกหญ้าได้ประสานงานกับผู้ประกอบการในจังหวัดระยอง โดยการนิคมอุตสาหกรรม (กนอ.) ช่วยประสานผู้ประกอบการให้คัดแยกขยะแล้วนำมาส่งที่ศูนย์คัดแยกขยะชุมชน โดยให้โรงงานมีการคัดแยกขยะในเบื้องต้นก่อน แล้วนำขยะพลาสติกรวมถึงขยะที่ขายได้มาส่งให้ศูนย์ฯ คัดแยกต่อ จากราคารับซื้อกิโลกรัมละราว 12 บาท เมื่อผ่านการคัดแยกแล้วจะขายได้ราวกิโลกรัมละสูงสุด 23 บาท โดยนำไปขายให้กับผู้รับซื้อหลักคือบริษัท ENVICCO ซึ่งเป็นโรงงานรีไซเคิลพลาสติกคุณภาพสูงที่ตั้งอยู่ใน นิคมเอเชีย จังหวัดระยอง
ผู้คัดแยกขยะที่นำมาส่งให้โรงงานแยกขยะของชุมชนประกอบด้วยหลายกลุ่ม คือ ครัวเรือนในชุมชน ผู้ประกอบการโรงงานอุตสาหกรรมในเขตนิคมมาบตาพุด และรถผู้รับซื้อของเก่า ขวดแก้ว ขวดพลาสติกตามบ้าน
กลไกสำคัญที่ทำให้โครงการดังกล่าวมีความยั่งยืนโดยชุมชนมีส่วนร่วมและความเป็นเจ้าของ คือธนาคารขยะ ชุมชนได้จัดตั้งธนาคารขยะโดยมีครัวเรือนเข้าร่วมประมาณ 400 ครัวเรือน แยกขยะประเภทต่าง ๆ แล้วนำมาเป็นเงินออมในกองทุนเพื่อใช้จ่ายในการช่วยเหลือชาวบ้านในเรื่องต่าง ๆ เช่น ทุนการศึกษาแก่นักเรียน เงินช่วยเหลืองานฌาปนกิจศพสมาชิกชุมชน การใช้จ่ายเงินของกองทุนจะต้องสอดคล้องกับความต้องการของชาวบ้านผ่านการตัดสินใจร่วมกัน ที่สำคัญเป็นการสร้างรายได้ให้กับชาวบ้านที่ขาดรายได้ โดยมีการจ้างงานในชุมชนประมาณ 30 - 40 คนต่อวัน ทั้งผู้สูงอายุ แม่บ้าน และเยาวชน ทำให้ชาวชุมชนแต่ละคนมีรายได้จากการทำงานแยกขยะมากกว่า 200 บาทต่อวัน
นอกจากนี้ คณะกรรมการชุมชนเข้มแข็ง เครือข่ายจิตอาสาในชุมชน และอาสมัครสาธารณสุขมูลฐาน (อสม.) ที่เข้ามาทำงานร่วมกัน ทำให้เกิดความร่วมมือจากองค์กรต่าง ๆ ทั้งในระดับชุมชนและในระดับจังหวัด ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งแรงขับเคลื่อนที่สำคัญ
ข้อมูลจาก:
รูปภาพจาก: การลงพื้นที่เก็บข้อมูลวิสาหกิจชุมชนธนาคารคัดแยกขยะรีไซเคิล ชุมชนวัดชากลูกหญ้า
• จากการลงพื้นที่เก็บข้อมูลวิสาหกิจชุมชนธนาคารคัดแยกขยะรีไซเคิล ชุมชนวัดชากลูกหญ้า อำเภอเมือง จังหวัดระยอง และการสัมภาษณ์คุณนภาพัฒน์ อู่เจริญ ประธานวิสาหกิจชุมชนธนาคารคัดแยกขยะรีไซเคิล ชุมชนวัดชากลูกหญ้า วันที่ 11 เมษายน 2568
• Green Network Thailand. (21 กันยายน 2564). ผวจ.ระยอง จับมือ PPP Plastics และ Alliance to End Plastic Waste ขยายโมเดลจัดการพลาสติกใช้แล้ว สู่ 68 เทศบาล ชูต้นแบบจัดการพลาสติกยั่งยืน. https://www.greennetworkthailand.com/rayong-less-waste-จัดการขยะพลาสติก/
รูปภาพจาก: การลงพื้นที่เก็บข้อมูลวิสาหกิจชุมชนธนาคารคัดแยกขยะรีไซเคิล ชุมชนวัดชากลูกหญ้า
ปรับปรุงล่าสุด : 22 กันยายน 2568 16:00
ปรับปรุงโดย : Administrator