การจัดการขยะในแม่น้ำก่อนลงสู่ทะเลของชุมชนปากแม่น้ำเจ้าพระยา: วัดจากแดง คุ้งบางกระเจ้า จังหวัดสมุทรปราการ
การริเริ่มจากจุดเล็ก ๆ และต่อยอดอย่างต่อเนื่อง โดยความร่วมมือกันของหลายภาคส่วน ได้แก่ วัด โรงเรียน หน่วยงาน องค์กรภาคเอกชน ชาวบ้านในพื้นที่และอาสาสมัคร และการพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่เหมาะสมกับบริบทของท้องถิ่น ตลอดจนการเป็นศูนย์เรียนรู้และต้นแบบระดับชุมชน
Key Success
ปัญหาและความท้าทาย
ขยะทะเลเป็นปัญหาสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม จากงานวิจัยซึ่งเผยแพร่ในปี พ.ศ. 2566 มีการประมาณการว่า ประเทศไทยปล่อยขยะพลาสติกลงสู่ทะเลมากถึง 22,806 ตันต่อปี จัดเป็นอันดับ 10 ของโลก และแม่น้ำเป็นเส้นทางสำคัญที่ขยะเหล่านั้นไหลลงสู่ทะเล
ขยะทะเลสร้างปัญหาแก่สัตว์น้ำต่าง ๆ รวมทั้งสัตว์น้ำที่ใกล้สูญพันธ์ โดยเฉพาะการกินขยะพลาสติก เช่น เต่าทะเล และเมื่อพลาสติกย่อยสลายกลายเป็นไมโครพลาสติกในทะเล สัตว์น้ำจะได้รับไมโครพลาสติกเข้าไป และเมื่อมีการจับสัตว์น้ำเพื่อนำมาเป็นอาหารก็จะส่งผลเสียต่อสุขภาพของคน เนื่องจากเมื่อไมโครพลาสติกจะสะสมอยู่ในร่างกายในปริมาณมาก
วัดจากแดง ตั้งอยู่ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งเป็นหนึ่งในแม่น้ำสายหลักของประเทศที่มีขยะทั้งที่ค้างอยู่ในแม่น้ำและถูกพามาสู่ทะเล เจ้าอาวาสวัดจากแดง (ในปัจจุบัน) พบเห็นขยะที่ลอยอยู่ในแม่น้ำหน้าวัดเป็นจำนวนมากในแต่และวัน จึงพยายามหาวิธีแก้ปัญหาขยะแม่น้ำและป้องกันไม่ให้ไหลลงสู่ทะเล
แนวทางการแก้ไขปัญหา
ในช่วงเริ่มต้นราวปี พ.ศ. 2548 เป็นต้นมา วัดจากแดงเริ่มจัดการขยะในวัดที่มีอยู่เป็นจำนวนมากก่อน ทั้งจากผู้คนที่เข้ามาทำบุญที่วัด จากทำบุญและการบิณฑบาตร และจากกิจกรรมต่าง ๆ ในวัด เกิดขยะอาหาร ขยะพลาสติก วัดจึงเริ่มจัดการให้มีการแยกขยะอย่างเป็นระบบและพยายามทำให้ครบวงจร จากนั้นได้ขยายไปยังชุมชนและวัดแห่งอื่น ๆ รวมทั้งโรงเรียนในพื้นที่คุ้งบางกระเจ้า
จากขยะในวัดขยายไปสู่ขยะในชุมชน วัดจากแดงเริ่มเป็นศูนย์กลางการคัดแยกขยะ และมีระบบการจัดการที่ดีขึ้น ในขณะเดียวกัน ก็พบว่า ยังมีขยะแม่น้ำที่ถูกพัดพามาหน้าวัดเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ทุกวัน และวัดจากแดงเป็นจุดที่ตั้งอยู่ใกล้กับปากแม่น้ำ นอกจากจะต้องช่วยเก็บขยะเพื่อรักษาแม่น้ำเจ้าพระยาแล้ว หากขยะเหล่านั้นผ่านไปก็มีโอกาสสูงที่จะไหลลงสู่อ่าวไทย สู่ท้องทะเล และมหาสมุทร
ท่านเจ้าอาวาสในปัจจุบัน จึงเริ่มต้นจากจุดเล็ก ๆ ด้วยการนำชาวบ้านและเรือพายสองลำมาเก็บขยะซึ่งสามารถเก็บได้เพียงบางส่วนเท่านั้นเทียบกับปริมาณขยะจำนวนมาก จึงเริ่มพัฒนาวิธีการดักขยะโดยเริ่มจากเครื่องมือง่าย ๆ โดยใช้เรือที่มีเครื่องยนต์นำทุ่นพร้อมตาข่ายขึงไว้กลางแม่น้ำและอีกฝากผูกตาข่ายไว้ที่ใกล้ฝั่งเพื่อดักขยะ ซึ่งสามารถดักขยะได้มากขึ้น
ในระยะต่อมา ได้พัฒนาเป็นทุ่นดักขยะ เพื่อให้สามารถเก็บขยะในแม่น้ำได้มากขึ้นอีก การทำทุ่นดักขยะ เป็นความริเริ่มในโครงการศึกษาและบริหารจัดการขยะลอยน้ำบริเวณปากแม่น้ำ ซึ่งเป็นความร่วมมือกันระหว่างวัดจากแดง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) และบริษัทมั่นคงเคหะการ ในปี 2562 โครงการดังกล่าวนอกจากจะดักเก็บขยะให้ได้มากขึ้นแล้วยังเก็บข้อมูลจำนวนและประเภทของขยะ รวมถึงขยะที่สามารถคัดแยกได้ เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการพัฒนาการจัดการขยะในแม่น้ำ จนในปี พ.ศ. 2564 สามารถเก็บขยะได้มากกว่า 168 กิโลกรัมใน 1 วัน
การเก็บขยะแม่น้ำและการคัดแยก ได้ใช้ระบบอาสาสมัครเข้ามาช่วยเก็บขยะในแม่น้ำ คัดแยกขยะ ช่วยทำทุ่นดักขยะ ผ่านการทำกิจกรรมต่าง ๆ ตลอดจนร่วมมือกับองค์กรภาคประชาสังคม เช่น ธนาคารจิตอาสาในการนำอาสาสมัครมาช่วยทำทุ่นและช่วยคัดแยกขยะ โครงการพายเรื่อเพื่อเจ้าพระยาในการรณรงค์ร่วมเก็บขยะในแม่น้ำเจ้าพระยาตลอดสาย เป็นต้น รวมไปถึงร่วมมือกับโรงเรียนในการนำเด็กนักเรียนมาเป็นอาสาสมัครคัดแยกขยะและปลูกฝังจิตสำนึกเรื่องสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน ที่สำคัญ ได้มีความร่วมมือกับภาคเอกชน ยกตัวอย่างเช่น โครงการ Care the Whale ซึ่งสถานีขยะล่องหนซึ่งตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทยและบริษัทสหพัฒนพิบูล จำกัด ริเริ่มนำร่องในชุมชนคุ้งบางกระเจ้า โดยมีการตั้ง “สถานีขยะล่องหน” เพื่อนำขยะที่คัดแยกแล้วมาแลกของ รวมทั้งการสร้างแรงจูงใจให้ชุมชนมีส่วนร่วมในกระบวนการจัดการขยะตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ และเป็นศูนย์เรียนรู้ด้านสิ่งแวดล้อม และช่วยเปลี่ยนพฤติกรรมผ่านกิจกรรมเชิงกระบวนการจนเกิดนิสัยการจัดการขยะอย่างเป็นรูปธรรมในพื้นที่หลายตำบลของคุ้งบางกระเจ้า
ปัจจุบัน วัดจากแดงกลายมาเป็นศูนย์กลางในคัดแยกขยะของชุมชน มีการขยายความร่วมมือกับโรงเรียนต่าง ๆ ในการสร้างกระบวนการเรียนรู้และการสร้างจิตสำนึกให้แก่เด็กนักเรียน โดยได้มีโครงการให้เด็กนักเรียนช่วยคัดแยกขยะในลักษณะของฐานเรียนรู้ซึ่งจัดขึ้นทุกสัปดาห์ อีกทั้งภาคเอกชนหลายแห่งก็ได้เข้ามาสนับสนุนการบริหารจัดการขยะของชุมชน นับตั้งแต่สนับสนุนด้านเทคโนโลยี เช่น เครื่องจักรในการแปรรูปขยะพลาสติก การจัดการขยะอินทรีย์แล้วนำมาเป็นปุ๋ย น้ำยาทำความสะอาด การนำขวดพลาสติกมาทำเป็นจีวร การผลิตน้ำมันจากขยะพลาสติก เป็นต้น ตลอดจนการนำอาสามัครเข้ามาช่วยคัดแยกขยะ วัดจากแดงถือเป็นวัดแห่งหนึ่งที่มีระบบการจัดการขยะที่ดีและมีการนำเทคโนโลยีมาใช้การจัดการขยะได้อย่างมีประสิทธิภาพ พร้อมกับการเป็นต้นแบบที่มีผู้สนใจมาศึกษาดูงานมาโดยตลอด
ข้อมูลจาก:
รูปภาพจาก:
https://www.bangkokbiznews.com/social/958063
• จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (2564, 29 ธันวาคม). จุฬาฯ ร่วมมือกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง และดิ โอเชียน คลีนอัพ โครงการกำจัดขยะพลาสติกในแม่น้ำเจ้าพระยาในกรุงเทพฯ. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. https://www.chula.ac.th/news/58134/
• ธนาคารจิตอาสา.(ไม่ระบุวันที่).อาสาทำทุ่นดักขยะ วัดจากแดง จ.สมุทรปราการ
https://www.jitarsabank.com/job/detail/6133
• วัดจากแดง. (2564, 8 กุมภาพันธ์). ติดตั้ง Boom ทุ่นกักขยะ แก้ปัญหา ขยะลอยน้ำ แม่น้ำเจ้าพระยา. https://watchakdaeng.com/2021/cooperation-boom-manage-floating-waste/
• Praornpit Katchwattana. (2563, 2 ตุลาคม). ชวนมาซึ้งในรส ‘พระทำ’ ร่วมเรียนรู้ การจัดการและแยกขยะ @ วัดจากแดง แห่งคุ้งบางกระเจ้า. Salika. https://www.salika.co/2020/10/02/learn-waste-management-chak-dang-temple/
• SCG. (7 มิถุนายน 2564). SCG เดินหน้าปกป้องทะเล ขับเคลื่อนการจัดการขยะครบวงจร ร่วมตอบโจทย์วันทะเลโลก. https://scgnewschannel.com/th/scg-news/scg-moves-forward-to-protect-the-sea-end-to-end-integration-response-to-world-sea-day/
• ThaiPublica. (14 กันยายน 2564). SET–วัดจากแดง และสหพัฒน์ นำร่องขยายโครงการ Care the Whale ‘ขยะล่องหน’ คุ้งบางกะเจ้า. ThaiPublica. https://thaipublica.org/2021/09/set-care-the-whale-khungbangkachao/
• Visual Capitalist. (17 กุมภาพันธ์ 2566). Which Countries Pollute the Most Ocean Plastic Waste? https://www.visualcapitalist.com/cp/visualized-ocean-plastic-waste-pollution-by-country/
https://www.bangkokbiznews.com/social/958063
ปรับปรุงล่าสุด : 22 กันยายน 2568 16:06
ปรับปรุงโดย : Administrator