นวัตกรรมพื้นที่สีเขียวและความมั่นคงทางอาหาร: สวนผักบนหลังคา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
การออกแบบพื้นที่สีเขียวที่มีการผสมผสานภูมิปัญญาท้องถิ่นและเทคโนโลยีสมัยใหม่ ที่ตอบโจทย์ทั้งด้านสิ่งแวดล้อม สังคมและเศรษฐกิจ โดยการทำงานร่วมกันระหว่างหลายสาขาวิชาชีพ การเปิดโอกาสให้นิสิตและบุคลากรมีส่วนร่วมในการดูแล รวมทั้งบุคลากรภายนอกสามารถเรียนรู้ เพื่อเป็นต้นแบบการดำเนินงาน
Key Success
ปัญหาและความท้าทาย
พื้นที่สีเขียวในกรุงเทพฯ และปริมณฑลยังมีอยู่อย่างจำกัด เนื่องด้วยความหนาแน่นของประชากรและราคาที่ดินที่สูง ทำให้การขยายพื้นที่สีเขียวแนวราบทำได้ยาก จึงมีแนวคิดใหม่อย่างการใช้พื้นที่บนหลังคาอาคาร เพราะไม่เพียงช่วยเพิ่มพื้นที่สีเขียว แต่ยังช่วยลดก๊าซเรือนกระจกและบรรเทาปัญหาเมืองร้อน ซึ่งเกิดจากการพัฒนาเมืองที่ใช้วัสดุปิดทับผิวดิน เช่น คอนกรีตและแอสฟัลต์ ส่งผลต่อการระบายน้ำและการสะสมความร้อนในเมือง การทำหลังคาเขียวจึงกลายเป็นกลยุทธ์ที่ทั้งช่วยฟื้นฟูสิ่งแวดล้อมและเสริมสุขภาพของเมืองในเวลาเดียวกัน
นอกจากนี้ ประเด็นความมั่นคงทางอาหารในเมืองใหญ่เช่น กรุงเทพฯ ก็เป็นเรื่องสำคัญที่มักถูกมองข้าม ซึ่งกรุงเทพฯ ต้องพึ่งพาการนำเข้าอาหารจากภายนอกเป็นหลัก ทำให้เมื่อเกิดวิกฤต เช่น ภัยธรรมชาติหรือปัญหาการขนส่ง อาจเผชิญกับความเสี่ยงในการขาดแคลนอาหาร การปลูกผักสวนครัวบนหลังคาอาคารหรือในพื้นที่ว่างของเมือง จึงไม่เพียงช่วยเพิ่มความมั่นคงทางอาหาร แต่ยังเป็นแนวทางลดความเสี่ยงในระยะยาว ตัวอย่างที่ชัดเจนคือมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต ซึ่งตั้งอยู่ใกล้ตลาดสี่มุมเมือง ซึ่งเป็นแหล่งค้าส่งผักที่ใหญ่ที่สุดของประเทศ มีศักยภาพในการเชื่อมโยงการผลิตและกระจายผักออร์แกนิกเข้าสู่เมือง การส่งเสริมพื้นที่เกษตรกรรมในเมืองจึงเป็นโอกาสในการลดการใช้สารเคมีและเพิ่มการเข้าถึงอาหารปลอดภัยให้กับคนเมือง
ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงอาหารปลอดภัยยังเป็นปัญหาใหญ่ของชุมชนเมือง ที่ต้องพึ่งพาตลาดหรือซูเปอร์มาร์เก็ตซึ่งมักมีราคาสูง การสร้างพื้นที่ปลูกผักในเมือง เช่น บนหลังคาอาคารหรือที่ว่างในชุมชน จึงเป็นวิธีที่ช่วยให้คนในเมืองสามารถเข้าถึงอาหารในราคาที่เหมาะสม ลดภาระค่าครองชีพ และยังช่วยเสริมสร้างความเป็นธรรมทางอาหาร ซึ่งเป็นพื้นฐานของการพัฒนาเมืองที่ยั่งยืนและเท่าเทียม
แนวทางการแก้ไขปัญหา
https://worldlandscapearchitect.com/thammasat-university-the-largest-urban-rooftop-farm-in-asia/?v=1fdc0f893412
