Inspiring Stories

ปัญหาและความท้าทาย

กรุงเทพมหานครขาดแคลนพื้นที่สีเขียว ในฐานะที่เป็นหนึ่งในเมืองที่มีความหนาแน่นของประชากรสูง กรุงเทพฯ มีพื้นที่สีเขียวเฉลี่ยราว 7.8 ตารางเมตรต่อคน ซึ่งต่ำกว่ามาตรฐานขององค์การอนามัยโลกที่แนะนำไว้ที่ 9 ตารางเมตรต่อคน สถานการณ์นี้ส่งผลให้เกิดปรากฏการณ์เกาะความร้อนในเมืองที่ทำให้อุณหภูมิในเขตเมืองสูงกว่าชานเมืองอย่างเห็นได้ชัด นอกจากนี้ยังมีปัญหาน้ำท่วมซ้ำซากเนื่องจากการพัฒนาเมืองที่ปิดทับพื้นดินดูดซับน้ำไปจำนวนมาก รวมถึงคุณภาพอากาศที่อยู่ในเกณฑ์ไม่ดี

ความท้าทายหลักในการแก้ไขปัญหาเหล่านี้คือการหาพื้นที่ว่างใจกลางเมืองที่เพียงพอสำหรับพัฒนาเป็นพื้นที่สีเขียว พร้อมทั้งการออกแบบให้พื้นที่เหล่านั้นสามารถตอบโจทย์ด้านสิ่งแวดล้อม สุขภาพ และการเข้าถึงของประชาชนได้อย่างครบถ้วน

แนวทางการแก้ไขปัญหา

สวนป่าเบญจกิติเป็นตัวอย่างที่โดดเด่นของการใช้แนวคิด Nature Based Solution ที่ใช้สภาพธรรมชาติเป็นเครื่องมือในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมหรือการแก้ปัญหาที่ใช้ธรรมชาติเป็นพื้นฐาน พร้อมกับการออกแบบของภูมิสถาปัตย์  โดยเปลี่ยนผ่านพื้นที่ที่สภาพธรรมชาติเสื่อมโทรมให้เป็นพื้นที่สีเขียวใจกลางเมือง  

โครงการป่าเบญจกิติเปลี่ยนพื้นที่โรงงานยาสูบเก่าพัฒนาเป็นสวนป่ากลางเมืองขนาดราว 450 ไร่ แนวคิดหลักของโครงการคือการสร้างป่าในเมืองที่เน้นการใช้ต้นไม้หลากหลายชนิดเพื่อสร้างความหนาแน่นของป่าอย่างเป็นธรรมชาติ ผู้ออกแบบได้เลือกเก็บรักษาต้นไม้เดิมกว่า 1,700 ต้น และปลูกต้นไม้ใหม่เพิ่มเติมอีกกว่า 7,000 ต้น เพื่อสร้างระบบนิเวศเมืองที่ยั่งยืนโดยคำนึงถึงการสร้างสภาพแวดล้อมที่เหมือนป่าธรรมชาติมากที่สุด

นวัตกรรมสำคัญคือการออกแบบให้เป็นพื้นที่ชุ่มน้ำใจกลางเมือง สวนป่าเบญจกิติ มีพื้นที่บ่อเก็บน้ำขนาดใหญ่หลายบ่อ เก็บน้ำได้มากถึงบ่อละ 128,000 ลบ. เมตร มีระบบบึงน้ำและการจัดการน้ำฝนช่วยดูดซับน้ำฝนให้น้ำซึมลงไปใต้ดินเป็นแหล่งกักเก็บน้ำ ส่วนในหน้าแล้ง เมื่อน้ำระเหยขึ้นมาก็จะช่วยลดอุณภูมิในพื้นที่สวน นอกจากนี้ ระบบบึงน้ำยังรองรับภาวะน้ำท่วม พร้อมกับเป็นระบบบำบัดน้ำเสียโดยวิธีทางธรรมชาติ ซึ่งสามารถกรองน้ำเสียจากชุมชนโดยรอบ ช่วยลดภาระของระบบบำบัดน้ำเสียของเมือง

พื้นที่บึงและเกาะกลางน้ำในสวนถูกออกแบบให้เป็นที่อยู่อาศัยธรรมชาติสำหรับสัตว์น้ำ นก และแมลงต่าง ๆ ซึ่งช่วยฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพใจกลางกรุงเทพมหานคร ในด้านการเข้าถึงของประชาชน โครงการฯ ได้สร้างทางเดินลอยฟ้าและทางจักรยานที่เชื่อมต่อสวนเบญจกิติเดิมกับส่วนใหม่ รวมถึงเชื่อมโยงกับเครือข่ายเส้นทางสีเขียวทั่วเมือง ทำให้ประชาชนสามารถเดินทางโดยไม่พึ่งพารถยนต์ส่วนตัว ซึ่งช่วยลดการปล่อยมลพิษทางอากาศได้อีกทางหนึ่ง

สวนป่าเบญจกิติเปิดให้บริการในปี  พ.ศ. 2565 และได้รับการตอบรับจากประชาชนอย่างสูง โดยมีผู้มาใช้พื้นที่หลายพันคนต่อวัน ผลที่ตามมาคือคุณภาพชีวิตของประชาชนดีขึ้นทั้งด้านสุขภาพกายใจ สภาพแวดล้อมโดยรอบเย็นลงและลดอุณหภูมิได้อย่างมีนัยสำคัญ ระบบน้ำช่วยป้องกันน้ำท่วมในพื้นที่ลุ่มต่ำเขตคลองเตย นอกจากนี้ยังส่งผลบวกเชิงเศรษฐกิจ เช่น การดึงดูดนักท่องเที่ยว การสร้างรายได้ให้ชุมชนใกล้เคียง เป็นต้น 

ทั้งนี้ สวนป่าเบญจกิติได้รับรางวัลระดับโลกหลายรางวัล เช่น ในปี 2566 ได้รับรางวัลชนะเลิศในงานประชุมสถาปัตยกรรม The UIA World Congress of Architects ที่กรุงโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมาร์ก และรางวัล Landscape of the Year จาก World Architecture Festival 2023 (WAF) ที่ประเทศสิงคโปร์ เป็นต้น  

ข้อมูลจาก: 

•   กองติดตามประเมินผลสิ่งแวดล้อม. (2 เมษายน 2567). Nature-based solutions แนวทางในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน. สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. https://www.onep.go.th/nature-based-solutions-แนวทางในการแก้ปัญหา/

•   ชัชนิล ซัง. (20 มีนาคม 2567). เอกสารประกอบการบรรยาย BENJAKITTI FOREST PARK, The Nature Based Solutions. คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. https://www.arch.chula.ac.th/web2017/files/library/1_ad1325ff2d8efa77717dc3c0ab130ba37967b707.pdf

•   ปาริฉัตร คำวาส และปัณณ์ เสริมชัยวงศ์. (15 มกราคม 2565). Wetland - เปลี่ยนโรงงายยาสูบเป็นพื้นที่สาธารณะ 453 ไร่ สำหรับหน่วงน้ำและบำบัดน้ำเสียด้วยพันธุ์พืชธรรมชาติกว่า 300 ชนิด 8,888 ต้น. The Cloud. https://readthecloud.co/benchakitti-park/ 

•   อมรินทร์ทีวีออนไลน์. (5 ตุลาคม 2567). ภาวะวิกฤตพื้นที่สีเขียวในกรุงเทพฯ ปัญหาเร่งด่วนที่ส่งผลต่อคุณภาพชีวิต. Amarin TV. https://www.amarintv.com/spotlight/sustainability/69841 

รูปภาพจาก: 

https://www.matichon.co.th/social/news_2952802